Piet Tillema: 'Lapzwansen waren soms de besten in het veld'

Piet Tillema: 'Ik was één jaar jonger dan de troepen die ik aanvoerde. Ze hebben wel eens geprobeerd er misbruik van te maken. Er dingen over gezegd: “Wat weet jij nou?” Maar goed, ik zeg: “Ik weet ook niks. Als je het maar doet!” Ik zat natuurlijk wel met al de genezerikken, die artsen samen in één pot. Het minste wat ze waren, was kapitein. Er was één majoor: majoor Bollegraaf. En dan nog één overste: overste Gerrits, de eigenlijke commandant van de hele troep. Samen waren we het er wel over eens met elkaar: “Dat zien we door de vingers, daar moeten we toch wel aanzitten.” In de mess werd daar natuurlijk ook over gesproken. Er waren verschillende standen. We hebben soldaten, korporaal die bij elkaar kruipen, sergeanten bij elkaar – waar zetten we de sergeant-majoor? Hoorde hij bij de één of bij de ander? Zo werd het allemaal een beetje in evenwicht gehouden. Wonderlijk genoeg, als we een gezamenlijk feestje hadden en er was een podium, dan zaten daar de officieren te eten, lager alle anderen.

Wat wel een slechte gewoonte werd mijnerzijds is het drinken. Er waren fasen waarin ik een fles whisky per dag dronk. Dat is zo gebeurd. Als je elkaar weer ontmoette om een uur of elf: “Doe maar een glaasje!” ’s Middags bij het eten een glaasje. In de namiddag voor het eten een glaasje. Tijdens het eten een glaasje en ’s avonds ook. Dan is die fles zo leeg. Ja, daar schaam ik mij eigenlijk wel een beetje voor. Niet dat mensen het ooit gemerkt hebben. Je kon er goed tegen toen, het vele drinken. Ik weet niet, hoe kwamen we er toch aan? We kregen wel bonnen, maar geloof maar één fles in de week. Dan waren er niet-drinkers bij of zo, weet ik het. Er gebeurt natuurlijk wel van alles wat enige spanning met zich meebracht: ziekte bij eigen mensen, de beveiliging niet goed. Nou, moet ik ineens zes mensen meesturen met een patrouille van de brigade. We hebben er net zes gestuurd. Nou ja, allerlei kleinigheden.

Mijn dagritme was altijd heel eenvoudig. Je werd gewekt door de wacht. Dan stond je op en zorgde je dat je aangekleed was.  De eerste daad die je deed was appel. Dan moesten de jongens die niet aan het werk waren allemaal in de rij gaan staan. Dan werd er gekeken wie er allemaal waren. Zo begon de dag. En afhankelijk van wat zich voordeed, was je daar druk mee de hele dag. Of het hek wel was gerepareerd? Zijn die jongens weer teruggekomen? Die twee zijn die in staat om…? Even kijken of de straflijsten toch niet te lang werden. Er waren natuurlijk notoire jongens die altijd verkeerd waren. Die hadden dan één straflijst vol met wat kleine vergrijpen en toe waren aan de volgende straflijst. Ze waren dronken geweest, in een bui gescholden en wat niet wat gedaan, te laat binnenkomen hebben we al genoemd, dat was het wel aan kleine dingen, die toch rechtgezet moesten worden. Toen we naar Nederland gingen, hebben we dat allemaal verscheurd.

De AAT-ers (chauffeurs) hadden ook een grote bek. Zij moesten zelfstandig grote afstanden afleggen, meest onbewapend en onbegeleid. Zij voelden zich gewoon de koning van de wereld. Discipline? Daar hoef je je niet wat van aan te trekken. “Ik kan toch zo wel het veld op.” Afijn, zij gedroegen zich niet helemaal conform wat wij normaal gedrag zouden noemen. Kijk de moeilijkheid is ook een beetje: die lapzwansen waren soms de besten in het veld. Die Smeets die we hadden, sjonge, die ging wel hoor. Die haalde mensen gewond en wel over grote afstanden weer naar het ziekenhuis. Die jongens die zo militaristisch waren, altijd keurig gekleed waren, zijn niet altijd de jongens die het allemaal flikken. Dat is voor mij een hele eyeopener geweest. Je kunt niet zeggen of iemand goed is aan het front, als je hem daar niet hebt gehad.'